Jest sobie ktoś (osoba, gazeta). Ten ktoś publicznie wypowiada się o was w sposób mało pochlebny albo ujawnia informacje o was, które wolelibyście zachować dla siebie. Wspomina ten ktoś (być może oznacza was nawet w poście w mediach społecznościowych), że z całokształtu waszych zachowań wynika jego zdaniem, że jesteście grubi, zdradzacie żonę, kradniecie księdzu pieniądze „z tacy” i bijecie swoje dzieci. Albo cudze. To co robi taki ktoś to naruszenie dóbr osobistych.
Trudno wyobrazić sobie, żeby taki wpis nie spowodował choćby uszczerbku na waszym dobrym imieniu czy wizerunku. Co robić gdy taka sytuacja przydarzy się właśnie wam?
Dobra osobiste człowieka to pewne indywidualne wartości ściśle związane z jednostką ludzką. To wartości świata uczuć, stanu życia psychicznego człowieka jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania. Katalog jest oczywiście przykładowy. Dóbr osobistych jest cała masa.
Tak ujmowane dobra osobiste podlegają ochronie. Zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i karnego.
Ochrona dóbr osobistych na gruncie prawa cywilnego może przyjąć charakter majątkowy i niemajątkowy.
W ramach ochrony o charakterze niemajątkowym, ten czyje dobro osobiste zostało choćby zagrożone naruszeniem może żądać zaniechania tego działania. Chyba że nie jest ono bezprawne. Czyli jeżeli ktoś ma zamiar pisać o was w tak niewybredny sposób, ale robi to zgodnie z prawem – to może. Przy czym to właśnie ten ktoś musi wykazać, że robi to zgodnie z prawem. A kiedy robi to zgodnie z prawem? Przede wszystkim gdy dobro osobiste zostało naruszone za zgodą uprawnionego. Poza tym, wtedy gdy działa na podstawie upoważnienia ustawowego (np. w ramach obrony koniecznej czy władzy rodzicielskiej w zakresie ujętym w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym). Wśród przyczyn uchylających bezprawność działania należy wymienić też korzystanie z własnej wolności/swobody (swobody wypowiedzi, twórczości, wolności pozyskiwania i przekazywania informacji).
Jeżeli do naruszenia dobra osobistego już doszło, poza wspomnianym wyżej żądaniem zaniechania działania możecie dodatkowo żądać ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Czyli, jeżeli do naruszenia dóbr osobistych doszło na łamach jednego z periodyków opisujących życie gwiazd, w ramach uprawnienia wynikającego wprost z przepisu prawa można żądać opublikowania przeprosin lub sprostowania o odpowiedniej treści, o odpowiedniej wielkości, odpowiednim kolorem czcionki, przez odpowiednio dużą ilość kolejnych wydań itd. Podobnie można żądać przeprosin na forum współpracowników w miejscu pracy, w miejscu zamieszkania.
Poza formami ochrony niemajątkowej, uprawniony może korzystać z formy majątkowej. Jeżeli naruszenie dobra osobistego spowodowało powstanie szkody majątkowej (jeżeli rzeczywiście wam ubyło na koncie/portfelu albo jeżeli nie zyskaliście czegoś, co zyskalibyście gdyby nie naruszenie waszego dobra osobistego), możecie żądać jej naprawienia.
To tyle jeżeli chodzi o prawo cywilne.
Jeżeli okaże się, że ktoś dopiekł wam wyjątkowo mocno, można rozważyć także dochodzenie sprawiedliwości na podstawie przepisów prawa karnego. Do wyboru mamy przestępstwo zniesławienia oraz przestępstwo zniewagi.
1. Jeżeli zostaliście pomówieni (przypisano wam w publicznej wypowiedzi cechy, poglądy lub czyny, które psują wam dobrą opinię, powodują utratę zaufania do was) o takie postępowanie lub właściwości, które mogą was poniżyć w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności – możecie domagać się ukarania sprawcy. W surowszy nawet sposób jeżeli czynu dopuścił się za pomocą środków masowego komunikowania.
2. Jeżeli zostaliście znieważeni, możecie domagać się ukarania sprawcy. W surowszy nawet sposób jeżeli czynu dopuścił się za pomocą środków masowego komunikowania. Zniewaga to „ubliżenie komuś słowem lub czynem, to ciężka obraza”.
Dla ustalenia w każdym konkretnym przypadku czy mamy do czynienia ze zniewagą czy zniesławieniem, w razie wszelkich wątpliwości, lepiej skorzystać z pomocy adwokata w tym zakresie.
Także na drodze postępowania karnego możecie Państwo jako pokrzywdzeni żądać podania wyroku skazującego do wiadomości publicznej. Sąd orzeknie o takim obowiązku skazanego jeżeli uzna to za celowe, w szczególności ze względu na społeczne oddziaływanie skazania, o ile tylko nie narusza to interesu was samych jako pokrzywdzonych. Sąd w wyroku określa sposób podania wyroku do publicznej wiadomości, ale nic nie stoi na przeszkodzie, żeby podsunąć sądowi najlepsze dla nas rozwiązanie.
Ochrona prawna przed naruszeniem dobrego imienia bywa czasochłonna i absorbująca. Zwłaszcza wtedy warto podjąć się jednak jego obrony, jeżeli godzący w nie uczynił sobie z takiego działania źródła dochodu, a nasze dochody wskutek tego działania są narażone na uszczerbek.